Po drugiej stronie srebrowego lustra
Dawne negatywy – od konserwacji do inspiracji
Karina Ewa Niedzielska
Galeria Cztery Ściany
Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP im. J. Matejki w Krakowie
Wystawa od 5.12.2022 do 8.01.2023 dostępna za pośrednictwem dokumentacji cyfrowej na stronie internetowej Wydziału KiRDS: konserwacja@asp.krakow.pl oraz profilu fb Galerii Cztery Ściany: https://www.facebook.com/galeriasztukiwkirds.
Do bezpośredniego odwiedzenia wystawy zapraszamy od 9.01.2023 do 12.01.2023, szczególnie w dniu finisażu 11.01.2023 o godz. 19.00.
Po drugiej stronie zaczarowanego lustra
Efekt lustra srebrowego to naturalny proces starzenia zachodzący na powierzchni materiałów fotograficznych, na bazie związków srebra. W kontakcie z powietrzem – czarno-biały obraz srebrowy zaczyna stopniowo ulegać przeobrażeniom, tworząc niekiedy niezwykłe wizualnie zjawisko kolorystyczne o charakterystycznym srebrzystym połysku.Dodatkowym efektem, obserwowanym w świetle odbitym, może być częściowe przekształcenie negatywu w obraz pozytywowy.
Wiele aspektów przemawia za usunięciem tej niezwykłej warstwy ale też za jej pozostawieniem. Lustro srebrowe może przysparzać wiele trudności przy reprodukcji materiałów fotograficznych lub przy ich dokumentacji. To również wyzwanie dla konserwatorów. Z innego punktu widzenia – obecność tego zjawiska ułatwia interpretację zastosowanej technologii. Pod względem artystycznym – lustro srebrowe stanowi niezwykle intrygujący efekt wizualny tymbardziej, że wraz z postępowaniem procesów starzeniai oksydacji, uzyskany w ten sposób nowy obraz ulega ciągłym transformacjom.
Punktem wyjścia do powstania wystawy stała się kolekcja historycznych negatywów na podłożu szklanym, przechowywanych obecnie w Pracowni Konserwacji Archiwalnych Materiałów Fotograficznych, które objęto planem zabiegów konserwatorskich.
W trakcie przeglądu kolekcji, pod kątem prac konserwatorskich, niespodziewanie zachwyciło bogactwo kolorystyki i niezwykłość obserwowanych zmian, ukazując inny wymiar opracowywanych zbiorów. Stąd zrodził się pomysł zaprezentowania informacji zgromadzonych na negatywach z odmiennej perspektywy – jako źródło inspiracji artystycznej i jednocześnie, poprzez pokazanie procesu degradacji – jakoilustrację zjawisk,które służąidentyfikacji zastosowanej technologii. Bogactwo kolorystyki negatywów zainspirowało do wykonania odbitek w technice, w której wykonano negatywy – technice żelatynowo-srebrowej a także zachęciło do prób interpretacji efektów wizualnych poprzez dodatkową obróbkę chemiczną uzyskanych materiałów pozytywowych – dając w ten sposób, tym niezwykłym archiwalnym materiałom, „drugie życie” i „nową tożsamość”.
Pochodzenie negatywów, datowanie oraz ich autorstwo nie są znane. W przybliżeniu datowania negatywów pomocne może być datowanie techniki srebrowo-żelatynowej a także rodzaj podłoża, co pozwala na stwierdzenie, że powstały one po roku 1880. Popularność tej techniki określa się na lata 1880-1920, natomiast w Polsce ze względu na ograniczony dostęp do materiałów syntetycznych, ten okres można uznać za dłuższy.
Prezentowane na wystawie wybrane negatywy mają format 9 × 12cm, wykonane są w technice żelatynowo-srebrowej na podłożu szklanymi przedstawiają m.in. Bazylikę św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Krakowie, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty w Krakowie., oraz prawdopodobnie ujęcia z rafinerii – jednak dokładnej lokalizacji, na ten moment, nie udało się ustalić. W grupie konserwowanych negatywów z kolekcji znalazły się również portrety, zdjęcia ślubne a także negatywy z motywami kwiatowymi.
Karina Ewa Niedzielska
Odbitki z negatywów format 40 × 30 cm wykonała Karina Ewa Niedzielska, autorka wystawy. Odbitki wykonano w technice żelatynowo-srebrowej, z użyciem dodatkowej obróbki chemicznej tzw. tonowania z użyciem związków siarki, miedzi, żelaza czy jodu.
